Alışveriş helâl faiz haramdır…

Alışveriş helâl faiz haramdır…



Alışveriş, mülk edinmektir. Allahü teâlâ alışverişi helâl, faizi haram kıldı. Faiz alıp vermekten nehy etti.

 

Ali ibn-i Sogdî hazretleri Hanefî mezhebi fıkıh âlimlerindendir. Mâverâünnehr’de bulunan Sogd kasabasında doğdu. 461 (m. 1068)’de Buhârâ’da vefât etti. “En-Nutafu fil-fetâvâ” isimli eserinde buyuruyor ki:

Allahü teâlâ alışverişi helâl, faizi haram kıldı. Faiz alıp vermekten nehy etti. Allahü teâlâ Kur’ân-ı kerîmde meâlen buyurdu ki: “Ey îmân edenler! Mallarınızı, aranızda bâtıl sebeplerle yemeyin. Ancak birbirinizden hoşnut olarak ticâret yolu ile olmak başka.” (Nisa-29)

Alışveriş mülk edinmedir. Mülk edinme iki çeşittir. Birincisi, eşyanın menfaatini mülk edinmektir. Mesela, bir binayı kirâlayarak bunun menfaati mülk edinilmiş olur. İkincisi ise, eşyanın kendisini mülk edinmektir.

Şu beş şey olmadıkça alışveriş tamam olmaz: 1- Bir müşteri ile satıcı, bir mecliste icâb ve kabûlde yani birisi şu kadar fiyata sattım, diğeri de şu kadar fiyata satın aldım demeleri. 2- Semen (bedel) bildirmeli. 3- Satılan malın bildirilmesi (teayyün etmesi). 4- Satılan malın kıymetli mal olması (Kıymetinin bir felsten yani bir altın liranın kıymeti olan kâğıt lira adedinin onbeşte biri kadar kuruş değerinden aşağı olmamalı). 5- İcâb ve kabulde bulunanların mebi ve semeni kabzetmeleri gerekir.

Alışveriş iki kişi ile olur. Kişi kendi kendine alışveriş yapamaz. Ancak, kendi çocuğunun ihtiyâcını kendi dükkânından alabilir. Yetimin vasîsi olanlar için de böyledir. Semen ve satın alınan mebinin sıfatını, cinsini vb. özelliklerini bildirmek lâzımdır. Zîrâ satın alınan malda veya bedelde her türlü bilgisizlik, alışverişi fesh eder. Satılık mal yedi türlü olur:

1- Hazır ve ayn yani tayin edilmiştir. Satması sahihtir. 2- Hazır değildir. Fakat tayin edilmiştir ve teslimi mümkündür. Hududu bildirilen arsa gibi. Satması sahihtir. 3- Mülktür. Fakat teslimi mümkün olmaz. Firari hayvanı, kaybolan eşyayı satmak bâtıldır. 4- Teslimi mümkün, fakat ayn değildir. Yani müşteri tanımaz. Fâsiddir. Bir sürüden bir koyun satmak gibi. Teslimi mümkün, fakat zararlı olursa yine fâsiddir. Evin bir direğini satmak gibi. 5- Bir kimseye ödünç verilmiştir. Yalnız ona ve peşin satmak caiz olup, başkasına satmak fâsiddir. 6- Bir kimseye emânet, âriyet, yahut kira veya rehin, yahud sermâye olarak verilmiştir. O kimseye satmak caiz ise de, alıp tekrar teslim etmek lâzımdır. 7- Satılan mal, gasp veya hırsızlık yahut hıyânet sureti ile müşteride bulunur. Bu müşteriye satılabilir, ikinci teslime ihtiyaç yoktur.