Sual: Birazcık din bilgisi olan her Müslüman, Kur’an-ı kerimden ve hadis-i şeriflerden hüküm çıkarabilir mi, ictihad yapabilir mi?
Cevap: İctihad makamına layık olabilmek için, birçok kayıt ve şartlar vardır. Öncelikle Arabi yüksek ilimleri bilmekle beraber, Kur’ân-ı kerimin hepsini ezberlemek, âyet-i kerimelerdeki incelikleri, indiği zamanları, sebepleri, ne hakkında geldiklerini, umumi, cüzi, nasih, mensuh olduklarını ve bunlar gibi diğer veçhelerini, hususlarını bilmek lazımdır. Ayrıca kütüb-i sitte ve diğer hadis kitaplarında bulunan hadis-i şeriflerin hepsini ezberden bilmek, her hadisin ne zaman ve ne için söylendiğini, hangi hadisin diğerinden evvel veya sonra olduğunu, hangi hadise, olay üzerine söylendiklerini, kimler tarafından rivayet edildiklerini, rivayet edenlerin her birinin hâl tercümelerini bilmek de lazımdır.
Yine fıkıh ilminin usul ve kaidelerine vâkıf olmak, oniki ilmi, âyet-i kerimelerin, hadis-i şeriflerin rumuz ve işaretlerini, açık ve kapalı tefsirlerini anlayıp kavrayabilecek ayrı bir irfana, imana ve nur dolu bir kalp ve vicdana sahip bulunmak lazımdır.
Bu yüksek vasıflar ictihad makamının lüzumlu şartlarıdır. Fakat, böyle faziletleri taşıyan, akılları kuvvetli kimseler, ancak Peygamber efendimizin, Sahabe-i kiramın zamanında, Tabiin ve Tebei tabiin devrinde bulunabiliyordu. Bunlar, sohbet bereketi ile yetişiyor, kemale geliyordu. Zaman ilerleyip, Asr-ı saadetten uzaklaşıldıkça, fikirler, reyler bozulmuş, dağılmış, bid’atler türemiş, böyle üstün, kıymetli kimseler yavaş yavaş azalmış, hicri dördüncü asırdan sonra, bu sıfatlara, özelliklere malik bir âlim ortada kalmamıştır. Böyle olduğu, Mîzân-ül-kübrâ, Redd-ül-muhtâr ve Hadîka kitaplarında, açıkça yazılıdır.
***
Sual: Dinimizde abdestsiz olarak namaz kılmanın hükmü nedir ve namaz kılarken abdesti bozulan kimse nasıl hareket eder?
Cevap: Abdestin farzları, sünnetleri, edebleri ve bozan şeyleri vardır. Abdesti, bunlara riayet ederek almalıdır. Bir kimse, abdestsiz olduğunu bilerek zaruretsiz olarak namaz kılarsa, imanı gider, kâfir olur. Namaz kılarken abdesti bozulan kimse ise, hemen omuzuna selam verip, namazdan çıkar. Vakit çıkmadan abdest alıp, namazını baştan tekrar kılar.