Şamlı Âlim İbn-i Âbidînzâde Alâüddîn Muhammed

İbn-i Âbidînzâde Alâüddîn
Muhammed Efendi, Hanefî fıkıh âlimi İbn-i Âbidîn hazretlerinin oğludur.
1244 (m. 1828)’de Şam’da doğdu. Baba­sından ve Şam ulemâsından ilim
öğrenerek icazet aldı. İstanbul’­a davet edilerek Mecelle Cemiyeti
âzâlığına getirildi. Sonra Suriye vilâyeti Maarif Meclisi Başkanlığına
tayin edildi. 1306 (m. 1889)’da Şam’da vefat etti. Hazırlanmasına
iştirak ettiği Mecelle’nin bazı maddeleri:
Birinin ayağı
kayıp da düşerek başkasının malını telef etse öder. Birinin binasını
yıksa, sahibi dilerse, enkazı ona bırakıp binanın kıymetini alır. Yahut
enkazı ve değer farkını birlikte alır.

Ağaçlarını kesmek de böyledir.
Yangını durdurmak için bir evi, hükûmetin emri ile yıkan ödemez.
Kendiliğinden yıkan öder.

Mazlum olanın, başkasına zulmetmeye
hakkı yoktur. Her ikisi de öder. Mesela sahte para alan, bunu başkasına
veremez. Hükûmetin izni olmadan yolda oturup satış yapılamaz. Başıboş
bırakılmamış bir hayvanın kendiliğinden yaptığı zararı sahibi ödemez.
Sahibi görüp, menetmezse veya ‘hayvanın tehlikelidir çaresine bak’
denilmiş ise, öder. Yolda hayvanı bağlamaya, arabasını park yapmaya
kimsenin hakkı yoktur. Park yerlerinde durdurabilirler.
Bir
binaya ortak olarak mâlik olan kimselere, Hisse-i şâyı’a sâhibi denir.
Bir binanın yarısı Ahmed’in, üçte biri Ömer’in, altıda biri Alî’nin
olsa, Ahmed hisse-i şâyı’asını satsa, Ömer ve Alî almak isteseler,
yarısını Ömer, yarısını da Alî alır. Ömer, hissesine göre iki misli
alamaz. Şüf’a hakkı bulunan kimsenin, satış yapıldığını işitince, hemen
hakkını istemesi, iki şâhit yanında tekrâr söylemesi ve bir ay içinde
mahkemeye başvurması lazımdır. Komşusuna Zarar-ı fâhiş yapamaz. Demirci
dükkânı, değirmen, bitişik binayı sallarsa veya fırın dumanı, yağhanenin
pis kokusu, harman tozları, bitişik evde oturulamayacak kadar sıkıntı
verirse, değirmenin, bostanın su yolu, evin temelini, duvarını
gevşetirse, çöplük bitişik evin duvarını çürütürse, harman yerine
bitişik yapılan yüksek bina, harmanın rüzgârını keserse, manifaturacı
dükkânı yanında yapılan aşçı dükkânının dumanları kumaşlara zarar
verirse, lağım, kanalizasyon yollarının sızıntılarından komşu duvarı
zarar görürse, sonra yapılanlar zarar-ı fâhiş olup, menedilirler.
Dağlardaki ağaçlar ve otlar herkese mübahtır. Ağaçları kesen, mâlik olur.