Sual: Kitaplarda bir kavle göre caizdir bu kavil zayıftır deniyor. Bu ne demektir?
CEVAP
İhtiyaç olunca o kavil ile de amel edilir demektir. İhtiyaç olunca günümüzde zayıf kavil ile amel etmek, kuvvetli kavil ile amel etmek gibi sahih, hatta lazım olur. S. Ebediyyeden bir örnek verelim:
Dolgusu olmayan hanefinin, dolgusu olan imama uymasının sahih olup olmaması üzerinde, iki ayrı kavil vardır:
Birinci kavle göre, dolgusu olmayan hanefinin, kaplaması, dolgusu olan imama uyması sahih olmaz. Çünkü, bu imamın namazı Hanefi mezhebine göre sahih değildir.
İkinci kavle göre, bu imam, Maliki mezhebini taklit ediyorsa, dolgusu olmayan Hanefinin, buna uyması sahih olur. İmam-ı Hinduvani böyle ictihad etmiştir. Dolgusu olan salih bir imamın Maliki mezhebini taklit etmediği bilinmedikçe, dolgusu olmayan hanefiler de, bu imama uymalıdır. Bu ikinci kavil, her ne kadar zayıf ise de, harac olduğu zaman, zayıf kavil ile amel etmek lazımdır. Fitneye mani olmak için de, zayıf kavil ile amel edileceği, Hadika’da da yazılıdır.
Kavil ve fetva nedir?
Sual: İlmihallerde mesela, (İmam-ı Ebu Yusuf’a göre caiz, İmam-ı Muhammed’in kavline göre ise caiz değildir, fetva da böyledir) deniyor. Bazen de, (Müftabih kavle göre caiz değildir) deniyor. Buradaki, fetva, kavil ve müftabih ifadeleri ne demektir?
CEVAP
Mezhepte müctehid olan âlimler, mezhep imamının koyduğu usul ve kurallara göre ictihad ederler. Bir müctehidin, başka bir müctehide tâbi olması caiz değildir. Bunun için farklı ictihadlar olabiliyor. Mezhep içindeki müctehidlerin bu ictihadlarına kavil de denir. Kavil, söz demekse de, burada müctehidin ictihadı demektir.
Tercih ehli denen fıkıh âlimleri, mezhep içindeki farklı kavilleri inceleyip, hangi kaville amel etmek gerektiğini bildirirlerse, o kavle, müftabih yani tercih edilen kavil denir. Bu husus, (Fetva bu kavle göredir) şeklinde de ifade ediliyor. Her Müslümanın, amel ederken tercih edilen kavle uyması gerekir.