Sual: Unutmak nerelerde özür, nerelerde özür değildir?
CEVAP
Birkaç örnek verelim:
1- Namaz kılarken farzı unutmak özür olmaz, namazı yeniden kılmak gerekir.
2- Namazda sünneti unutmak özür olur; namaz tamam olur.
3- Namazda vacibi unutmak da özür olur; ama secde-i sehv ile tamamlanmış olur.
4- Namazda secde-i sehvi unutmak da özürdür. Unutulunca namaz tamam olur.
5– Unutunca namazın kazaya kalması günah olmaz.
6– Namazda unutarak bir önceki zammı sureyi okumak özürdür, mekruh olmaz.
7– Tertip sahibi namaz içindeyken, önceki vakti kılmadığını unutursa, namazdan sonra hatırlasa da, kıldığı namazı sahih olur; çünkü unutmak özürdür. Tekrar kılmak gerekmez.
8– Camiye cemaate gideceğini unutup soğan sarımsak yiyen, cemaate gelmez. Unutması özür olur.
8- Ramazanda unutup oruç tutmayınca, o orucu kaza etmek farz olur. Unutmakla oruçtan kurtulmuş olmaz.
9– Oruçluyken unutarak yiyip içmek özürdür, orucu bozmaz. Yanılmak, unutmak gibi değildir. Akşam oldu sanarak yiyip içenin orucu bozulmuş olur; fakat kefaret gerekmez, kaza gerekir. Bunun gibi, imsak vakti çıkmışken çıkmadı sanıp yiyip içenin orucu sahih olmaz. Yarın oruç tutacağım diye niyet edip de unutup tutmayan, oruç tutmuş sayılmaz.
10- Yeminde, unutup yapmayacağım dediği şeyi yaparsa yemini bozulmuş olur. Yemin kefareti vermesi gerekir.
11– Birine selam söyle dense, selam götürmeyi kabul edenin o selamı götürmesi farzdır, unutursa günah olmaz.
Sual: Bekara suresinin, (Rabbimiz, unutursak veya hataya düşersek bizi sorumlu tutma) mealindeki son âyetinde bildirilen unutmalar nelerdir? Unutup sonra hatırlasak, yine sorumluluk devam eder mi?
CEVAP
Bir hadis-i şerif meali de şöyledir:
(Allahü teâlâ, ümmetimin yanlışlıkla, unutarak veya mecburen [zaruretle] işlediği günahları affetmiştir.) [İbni Mace]
Unutmalar, hatalar farklıdır. Birkaç örnek verelim:
1- Oruçluyken unutup yiyip içmekle oruç bozulmuş olmaz. Hiç hatırlamazsa oruç sahihtir. Hatırlayınca bırakması gerekir. Bırakmayıp yemeye devam ederse orucu bozulmuş olur.
2- Abdestsiz namaz kılsa, abdestsiz olduğunu hatırlamasa namazı sahih olur. Abdestsiz olduğunu hatırlarsa, o zaman namazını iade etmesi gerekir. Unutmuştum demesi mazeret olmaz. Unutması günah olmaz; fakat hatırlayınca iade etmesi gerekir.
3- Guslederken, kuru yer kalmış olsa, kuru yer kaldığını bilmese guslü sahih olur.
4– Unutarak vaktin namazını kılamayıp kazaya kalsa, günah olmaz.
5– Vitir namazında kunut dualarını unutsa, namaz içinde hatırlayınca, secde-i sehv ile namazı tamam olur. Secde-i sehvi de unutursa yine unuttuğu için namazı tamamdır; ama bir farzı unutsa, mesela iftitah tekbirini unutsa sonra unuttuğunu kesin olarak anlasa, namazı yeniden kılması gerekir. Hatırlamazsa namazı sahih olur. Vesveseye itibar etmemelidir.
6– Elbisenin bir yerine necaset bulaşsa, bulaşan yeri unutsa, zannettiği yeri yıkasa, temizlendi kabul edilir.
7- Unutarak veya yanlışlıkla başka şey diye alkol içilse günah olmaz.