DEMİR EKSİKLİĞİ ANEMİSİ -3-
Kıymetli okuyucularımız, sizlerden gelen yoğun sorulara ortak cevap olması mahiyetiyle iki haftadır devam ettiğimiz “Demir Eksikliğine Bağlı Anemi (Kansızlık)” adlı yazı dizimizi tedavi ve tedbirlerle noktalıyoruz… Sürekli yorgun ve bitkin olmamıza sebep olup hayat kalitemizi düşüren Kansızlık, kalbin gereksiz yere çalışmasına ve dokuların oksijen ihtiyacının tam olarak karşılanamamasına yol açan bir hastalık olduğundan mutlaka önlenmeli ve tedavi edilmelidir.
HAMİLELİKTE TETİKTE?OLUN
Ülkemizde özellikle kadınlarımızın önemli bir kısmında var olan kansızlığın önlenmesinde gebelik döneminde artan demir ihtiyacını karşılamak için hekim tarafından tavsiye edilen demir ilaçlarının düzenli olarak yeterli dozlarda kullanılması son derece önemlidir. İhtiyaç karşılanmadığında demir depoları hızla boşaldığından gebelikte kansızlığa bağlı sıkıntılar yaşandığı gibi doğum sonrasında kansızlık belirtileri daha da artar ve her yeni gebelikte durum daha da kötüleşir.
ISPANAK = DEMİR
Demir içeriği yüksek olan gıdaları ise şöyle sıralayabiliriz: Ispanak, roka, kereviz yaprakları, ve brokoli gibi koyu yapraklı sebzeler. Domates ve turunçgiller gibi C vitamini depoları. Kuru meyveler, tahin ve pekmez ile Antep fıstığı, badem, kabak çekirdeği ve ceviz gibi kuruyemişler. Fasulye, barbunya, bezelye, mercimek gibi baklagiller. Karaciğer ve diğer sakatatlar, kırmızı et ve yumurta gibi hayvansal ürünler ile balık. Ayrıca buğday ekmeği de demir açısından zengindir. Çay ise, demir emilimini engelleyen maddeler içerir. Bundan dolayı hemen yemek sonrası çay içme ve genel olarak bu alışkanlığın terk edilmesi önemlidir. BİTTİ
Çocuklara demir takviyesi
> İlk yıl bebeğe anne sütü verilmeli. 2-3 yıl sonra demir takviyesi yapılabilir.
> Anne sütü yetersizse demirle güçlendirilmiş mamalar verilmelidir.
> 1-2 yaşındaki çocukların içtiği inek sütü günlük 500 ml’yi geçmemeli
> Çocuklar haftada birkaç defa demir muhtevası yüksek et, tavuk, balık,
yumurta, kuru fasulye ve diğer hububatlarla beslenmelidir.
> Portakal suyu gibi C vitamininden zengin gıdalar verilmelidir.
MERAK EDİLENLER
İlaç kullanılırken nelere dikkat etmek gerekir?
En iyi demir emilimi aç karnına olmasına rağmen pek çok insan buna tahammül edemez ve gıda ile almak ister. Süt ve sütlü mamuller demir emilimini engelleyeceğinden ilaç ile birlikte alınmamalıdır. C vitamini demir emilimini artırırken hemoglobin üretiminde de önemli yer tutar. Antasidler, çok çay içimi, proton pompası inhibitörleri ya da H2 reseptör antagonistleri gibi ilaçlar demir emilimini önleyebilir. E vitamini ve çinko da demir emilimini düşürebilir. Diyet ile alınacak miktar yeterli olmayacağından gebelik ve emzirme dönemi sırasında kadınların yeterli derecede demir almaları gerekir.
Başarısız tedavinin sebepleri nelerdir?
> Ya teşhis yanlıştır
> Ya vücudun herhangi bir bölgesinde tespit edilememiş gizli bir kanama odağı vardır.
> Emilim ve sindirim bozukluğu dolayısıyla verilen demir emilememiştir.
> Gıdalar ile veya bazı özel ilaçlar ile birlikte alınmıştır ve demir bağlanmıştır.
> Hasta ilacı ya kullanmamış ya da uygun şekilde almamıştır.
Kaç ayda iyileşiriz?
Tedavi ile birlikte kan sayımı 2 ay içerisinde normale döner. Ancak çoğunlukla kemik iliğinde olan demir depolarını doldurmak amacı ile tedaviye 6-12 ay daha devam edilir. Uzun süreli bir tedavidir. Anemiye bağlı belirtiler ve kan değerleri normale geldikten sonra da demir depolarını doldurmak için belli bir süre daha tedaviye devam edilir.
Tedavinin yan etkileri
Ağızdan kullanımda bulantı, kusma, mide ağrısı, ishal görülebilir. Kas içi kullanımda ise zerk yerinde ağrı, iltihaplanma, hafif solunum güçlüğü ve göğüs ağrısı olabilir. Damar içi zerklerde ise şok, aşırı kusmalar, terleme, sırt ve göğüs ağrıları olabilir.
ANEMİNİN TEDAVİSİNDE 1. KURAL:
Boşa akan kanı durdurun!
Demir eksikliğine bağlı kansızlığın tedavisinde en temel gaye, akan kanı durdurmaktır.
Kansızlık, kalbin gereksiz yere çalışmasına ve dokuların oksijen ihtiyacının tam olarak karşılanamamasına yol açan bir hastalık olduğundan mutlaka tedavi edilmesi gerekir. Temel gaye öncelikle demir eksikliğini gidermek ve gelişmiş anemiye bağlı kan sayımı değerlerini düzeltmektir. Özellikle kadınlarda çeşitli sebeplere bağlı olarak ortaya çıkan aşırı adet kanamaları tedavi edildiğinde kansızlık da kısa zamanda düzelir. Adet kanamalarının azaltılmasına ek olarak boşalmış demir depolarının doldurulması amacıyla ağızdan alınan tablet veya şuruplar ile bazı durumlarda enjeksiyon yoluyla kalça veya damardan demir takviyesi, kansızlığın düzeltilmesini daha da hızlandırır.
GİZLİ DEMİRE DİKKAT!
Gizli veya aşikar demir eksikliği tespit edildiğinde demir tedavisine başlanılmalıdır. Ağızdan demir tedavisinde kullanılan demir formları demir sülfat, demir glukanat ve demir fumorattır. Vitamin C, mineral ve diğer vitaminlerle takviye edilmiş demir preparatlarının saf demir ilaçlarından bir üstünlüğü yoktur. Damar içerisine veya kas içerisine uygulanabilecek demir ilaçları ise ağızdan alıma dayanamayan veya ciddi derin kansızlığı olan hastalarda kullanılır. Tedavide en önemli şey, anemiye sebep olan hastalığın düzeltilmesidir. Aksi takdirde kansızlık belli bir süre sonra tekrar ortaya çıkar ya da tedavide başarı oranı düşer. Anemi sindirim sisteminde oluşmuş bir tümör ya da başka bir sebebe bağlı bir kanama sonucu ortaya çıkabilir. Kronik enfeksiyonlar da anemiye sebep olabilir.
KAPLANMIŞ HAP KULLANIN
Mide bozukluğu, demir takviyelerinin yaygın bir yan etkisidir. Kaplanmış demir mideyi daha az yorar; kaplanmış haplardan demir emilimi yeterlidir fakat kaplanmamış haplardan demir emilimi daha iyidir. Tablet formunu kullanamazsanız, doktorunuz size demir enjeksiyonları yapabilir. Demir sizi kabız yapabilir ama bu kolayca tedavi edilir. Doktorunuz, bir laksatif tavsiye edebilir.
OKUYUCULARIMIZA CEVAPLAR
Penisilin koruyucu ile birlikte alınır mı?
> Mahmut Bülent Balcı
Fenoksimetil penisilin (penisilin V) mide koruyucu ile birlikte alınabilir mi, alınırsa nasıl kullanılır? Bu penisilin koruyucu olarak devamlı kullanıyormuş. Uzun süre kullanımın vücuda zararı olur mu?
CEVAP: Sayın Balcı, Fenoksimetil piyasada çeşitli ticari isimlerle satılan basit ve temel penisilin türevlerinden biridir. Aç veya tok alınabilir ama romatizmal ağrı kesicilerin dışında tüm ilaçların aç karnına alınması emilim açısından daima daha faydalıdır. Mesela son yıllarda bazı hekim arkadaşlarımız hemen hemen her ilaç kullanana “mide koruyucu” adı altında proton pompa inhibitörü de vermekte. Sağlık açısında bu reçeteleme şekli; son derece mahsurlu ve israftır. Bu sebeple tüm antibiyotiklerin aç karnına alınması uygun olur. Penisilin V değil hiçbir antibiyotik, gerekmedikçe ve hekim tavsiyesi olmadan alınmaz. Sadece ve sadece 5-15 yaş grubu arası kalp romatizması geçirmiş olan hastalar, her ay depo penisilin olan Benzatin penisilin grubu ilaçları kalçadan yapılmak suretiyle 35 yaşına kadar koruyucu olarak alabilirler. Bunun dışında koruyucu olarak hiçbir antibiyotik kullanılamaz. Sadece bahsettiğiniz antibiyotiğin değil tansiyon, şeker ve damar hastalıkları, iltihabi romatizmal hastalıklar gibi kronik bazı hastalıkların dışında her ilacın uzun süre kullanımında yan etkilerinden dolayı gerekmedikçe hekim tavsiyesi olmadan kullanılmamalıdır.
Sabah kalktığında tatlı isteği neyin habercisi?
> Fehim Eren
Yaşım 29. Altı yıldır denge problemi yaşıyorum. Ayrıca sabah uyandığımda canım tatlı bir şeyler çekiyor. Tahlillerim normal çıktı ama rahatsızlığım devam ediyor. Gözlerim eski netliğini kaybetti. 6 ay gözlük kullandım, sadece netlik için faydası oldu. Bilgisayar başında çalışıyorum, dikkat gerektiren bir iş. Neler tavsiye edersiniz?
CEVAP: Sevgili Fehim, tüm tetkiklerinizin normal çıktığını söylüyorsunuz ama muayene neticelerinden bahsetmemişsiniz. Öncelikle bir kişi, gece veya sabah kalktığında tatlı isteği duyuyorsa, bilinmelidir ki bu kişi şeker hastalığına adaydır. Bu sebeple, bu tarz şikayetleri olan kişiler normalin üzerinde kilolu iseler, mutlaka ideal kilosuna inmelidir. Aksi takdirde 3-5 sene içinde şeker hastası olmaktan kurtulamazlar. Sizin tansiyonunuz ve kan yağları ile zararlı kolesterolünüz normal olduğu halde baş dönmeleri oluyorsa; büyük ihtimalle boynunuzda kireçlenme sonucu boyun omurları arasında daralma ve osteofit denen kemiksi çıkıntıların beyni besleyen damarların, özellikle de boynun pozisyonuna bağlı daraltılması sonucu beyne giden kan akımının azalması sebebiyledir. Size tavsiyem; öncelikle bir dahiliye uzmanına detaylı muayene olun. Onun yönlendirmesi ile boyun grafisi ve şeker yüklemesi de dahil ilave tetkikleri yaptırıp kesin teşhis konularak tedavi olduğun takdirde şikayetlerin biter.