Değerli okuyucularımız, geçen yazımızda ana hatlarıyla masaya yatırmadığımız kansızlık nam-ı diğer anemi problemini bu hafta bertaraf etmenin kapılarını aralayacağız… Kansızlığın en büyük sebebi demir eksikliğidir. Alvuyarların oksijen taşımasını sağlayan demir mineralini, vücudumuz üretemez. Bu sebeple dışarıdan gıdalar yoluyla alınması gerekir. Genç kızlarımızın, kilo alma endişe ve kaygısıyla yeterince beslenmediklerinde uzun vadede başta halsizlik, isteksizlik, baş ağrısı, sinirlilik gibi şikayetleri başlar. Ülkemizde sağlıksız ve bilinçli olmayan bir alışkanlık olan yemekten hemen sonra çay içme alışkanlığı da zaten gıdalarda bulunan az miktardaki demirin emilimine oldukça mani olmaktadır.
DEMİR ZENGİNİ?GIDALAR
> Yumurta
> Soya fasulyesi
> Kırmızı et (etin rengi ne kadar koyuysa demir oranı o kadar fazladır)
> Pekmez
> Sakatatlar
> Kuru meyveler (kayısı, üzüm, erik, incir)
> Roka
> Maydanoz
> Yeşil yapraklı sebzeler
EMİLİMİ AZALTAN BESİNLER
> Çay
> Kalsiyum içeren besinlerin çok fazla tüketilmesi
> Kepek ekmeğinde bulunan fitat adlı madde vücutta demir emilimini engellediği için kansızlığı olan kişilerin sürekli ve aşırı kepek ekmeği yemeleri
EMİLİMİ ARTIRANLAR
> C vitamini demirin emilimini artırır.
> Proteinler, “hem olmayan” demirin vücuda kazandırılmasını arttırırlar.
Ette bulunan demirin %40’ı “hem”; geri kalan % 60 “hem olmayan” demirdir. Bitkilerden alınan demirin tamamı ise hem olmayan demirdir. Hem olmayan demirin emilimi, tahıl ve baklagillerdeki fitatlar, soya fasulyesindeki proteinler, kolalı içeceklerdeki kalsiyum, lif, fosfatlar, çay ve kahvedeki tanenler tarafından engellenir. Sebzelerdeki toplam demirin çok az bir kısmı vücut tarafından emilebilir. Mesela maruldaki demirin %4’ü, soya fasulyesindeki demirin %7’si vücut tarafından alınır.
Demirin görevi
KANIN BEYNi
Kana kırmızı rengi veren, protein sağlayan ve oksijen pompalayan demir, âdeta beyin görevi yapar…
Demir ihtiva eden besinler yendiğinde, demir ince bağırsak tarafından absorbe edilir ve transferrin denen karaciğer proteini yardımıyla, vücut boyunca taşınır. Bu demirin çoğu, kırmızı kan hücreleri içerisindeki demir zengini protein olan hemoglobin yapımında kullanılır. Hemoglobindeki demir, kırmızı kan hücrelerinin oksijene bağlanmasını ve hücrelere verilmesini sağlar. Hemoglobindeki demir ayrıca, kırmızı kan hücrelerinin hücrelerdeki karbondioksiti alıp, dışarı atılabilmesi için akciğere getirilmesine yardımcı olur. Vücut demirinin yaklaşık olarak %73’ü hemoglobin de yer alır. %12-17’si ferritin (depo demir) ve hemosiderin (hemoglobinin parçalanması sonucu oluşan, demiroksit içeren protein pigmenti) şeklinde bulunur. Geri kalan %15 demir ise myoglobinde depolanarak kas hücreleri için oksijen deposu görevi görür.
KARIŞTIRMAYIN!
Talasemi mi kansızlık mı?
Ülkemizde Akdeniz Anemisi (Talasemi) denilen genetik bir hastalık çok fazla görülmektedir. Bu hastalık aynı demir eksikliğine bağlı kansızlık belirtileri vermektedir. Oysa Talasemi tablosu demir eksikliğine benzemesine rağmen gerçekte vücudun doğuştan gelen bir sebeple kan üretiminde kanı az ve kusurlu üretmesi halidir. Bu iki hastalık arasındaki ayrım yapılacak ileri tetkiklerle ancak anlaşılabilir. Şüpheli durumda bir dahiliye uzmanına danışmak gerekir. Çünkü Akdeniz Anemisinde problem de risk de daha büyüktür!
TEDAVİ YOLLARI
C vitaminiyle alınan demir takviyesi emilimi artırır
Anemi tedavisinde uygulanan yöntem ağızdan demir ilacı verilmesidir. 2 ay sonra hasta normale döner ancak demir depolarının doldurulması için uzun bir süre daha demir tedavisi uygulanır. Bebeklerde şurup ya da damla yoluyla ilaç verilir. C vitaminiyle verilmesi de emilimini arttırır. Süt ve süt ürünleriyle beraber alınması emilimi azaltır. Hap kullanmayanlara ise doktor tavsiyesine göre kalçadan veya damardan demir enjeksiyonları uygulanmalıdır.
YA?TEDAVİ EDİLMEZSE …
Kalp ve akciğer gibi birçok organ zorlanmaya başlar
Kansızlığın tedavi edilmemesi vücudun zorlanması anlamına gelir. Bu durumda vücut, hipoksi denilen oksijen yetersizliği yaşar. Oksijen gidemediği için bütün organlar zorlanmaya başlar. Kansızlık uzun sürdüğünde, kalp büyür ve kalp yetersizliği oluşabilir. Akciğerler zorlandığından, nefes darlığı oluşur. Yaygın ağrılar, kramplar, unutkanlık, duygu durum bozuklukları ve ellerde uyuşma görülebilir.
DEMİR EKSİKLİĞİ TEŞHİSİ
Çok yönlü testler yaptırmak gerekir
Anemiye yol açan sebepleri araştırmak, için şu tetkikler uygulanır:
> Tam kan sayımı (hemogram)
> Gaitada gizli kan testi
> Periferik yayma testi
> Demir, demir bağlama kapasitesi ve ferritin, folik asit, vitamin B12 seviyelerine de bakılmalı
> Serum demiri testi
> Serum ferritin seviyesi
> Transferrin düzeyi veya total demir bağlama kapasitesi
İLERİ TETKİKLER
Demir eksikliği anemisine bir iç kanamanın sebep olup olmadığını anlamak için, dışkıda gizli kan testinde bağırsaklardan kanama olup olmadığı belirlenebilir. Kan varsa, kanamanın tam olarak nerede olduğunun tespiti için endoskopi yoluyla midede, ince bağırsaklarda ve kalın bağırsakta veya pelvis (leğenkemiği) içi organlarında (mesane, rahim gibi) kanama olup olmadığına bakılır.