Çölyak hastalığı duyarlı kişilerde gluten içeren gıdaların alınmasından bir süre sonra ortaya çıkan bir bağırsak emilim bozukluğu hastalığıdır. Hastalığın nedeni buğday, arpa, çavdar, yulaf gibi tahılların içinde bulunan gluten isimli bir proteindir. Hastalığı olan kişilerde gluten içeren gıdaların diyete eklenmesinden sonra ince bağırsaklardaki villus adı verilen parmaksı çıkıntılar vücudun bu maddeye karşı oluşturduğu reaksiyon sonrasında hasar görür ve yok olur. Böylece diğer besinlerin sindirimi ve emilimi de bozulur ve emilim bozukluğu sendromu dediğimiz bir hastalık tablosu ortaya çıkar.
Hastalığın görülme sıklığı nedir?
Çölyak hastalığının sıklığı ülkeden ülkeye değişmektedir. Avrupa’da semptomatik çölyak hastalığı sıklığının ortalama 1/1000, belirtisiz hastalık sıklığının ise 1/100-300 olduğu tahmin edilmektedir. Hastalığın, bazı risk gruplarında (hastaların yakın akrabaları, erken yaş diyabeti, Down sendromu) daha sık olduğu gösterilmiştir.
Hastalığın belirti ve bulguları nelerdir?
Günümüzde çölyak hastalığının sistemik bir hastalık olduğunu ve birçok organı tutabildiğini biliyoruz. Ancak hastalığın en önemli özelliği bazı hastalarda yıllarca hiç belirti vermemesi veya çok hafif seyredebilmesidir. Kişi çölyaklı olduğunu uzun süre fark etmeyebilir. Hastalık hayatın herhangi bir döneminde tipik belirtilerle başlayabileceği gibi çok hafif belirtilerle de seyredebilir ve teşhisi çok zor olabilir. Hastalığın en klasik belirtileri ishal, kusma, iştahsızlık, karın ağrısı, karın şişliği, zayıflama ve büyüme geriliğidir. Tek başına kusma, karın ağrısı veya sadece boy kısalığı ile başvuran hastalar da olabilir. Parmakların çomaklaşması, dilin üzerinin düzleşmesi, dişlerin oluşumunun ve motor gelişimin geri kalması hastalıkta görülebilen diğer bulgulardır.
Kimler çölyak hastalığına yakalanabilir?
Çölyak hastalığı herkeste görülebilir. Ancak genetik özellikleri çok iyi bilindiği için belli doku gruplarını taşıyan kimselerde daha sık görüldüğünü söyleyebiliriz. Çölyaklı kişilerin yakın akrabalarında çölyak hastalığı riskinin normale göre çok artmış olduğu gösterilmiştir. İkizlerde hastalığın birlikte görülme ihtimalinin % 70 olduğu bildirilmiştir. Ayrıca bazı başka hastalıklarda da çölyak hastalığı sıklığının artmış olduğu gösterilmiştir. Bunların başında erken yaş diyabeti ve Down sendromu gelmektedir. Gelişmiş Kuzey Avrupa ülkelerinde ki bu ülkelerde çölyak hastalığı çok sık olarak gözükmektedir, HLA doku grupları yardımıyla da hastalığın taraması yapılabilmektedir.