KADINLARDA DAHA SIK GÖRÜLÜR
Karaciğerin çoklu kistleri veya polikistik karaciğer hastalığı, sıklıkla çocukluk döneminde başlar, ergenlik durumunda tespit edilir ve erişkinlik döneminde sayıca artar. Kadınlarda daha sıktır.
HANGİ HASTALIKLARA YOL AÇAR?
Karaciğerde büyüme, karaciğer yetersizliği, patlama (rüptür), kanama ve enfeksiyon gibi rahatsızlıklar görülebilir.
Değerli okuyucularım, bu hafta sizlerden gelen sorulara genel cevap olması bakımından karaciğer kistlerinden (içi su dolu kesecik) bahsedeceğim. Karaciğer kisti tek (soliter) ise; herhangi bir parazit kaynaklı olmayan ve “basit kist” olarak da anılan, içinde sıvı bulunan iyi huylu tümörler anlaşılır. Birden çok kistten oluşan polikistik karaciğer hastalığı da olabilir. Karaciğer kistlerinin oluşma sebebi tam olarak bilinmemekte ve doğuştan olduğu zannedilmektedir.
Karaciğer kistlerinin görülme oranı % 5’dir. Vakaların % 85-90’ında hiçbir belirti ve şikayet olmaz, genel kontrol veya farklı bir amaçla yapılan bir görüntüleme tetkiki esnasında tespit edilir. Karaciğerin basit kistleri çoğu zaman belirti vermezler, ancak çok büyüdüklerinde karnın sağ üst kısmında ağrı, şişkinlik ve tokluk hissi gibi belirtiler verebilir. Çok ender olarak karaciğer dışı ana safra yolunda tıkanıklığa ve sarılığa yol açarlar. Kistler kendi etrafında dönerse, patlarsa (rüptür) veya iltihaplanırsa şiddetli karın ağrısı veya akut karın sendromu şeklinde ortaya çıkar.
Karaciğer kistleri karaciğerin paraziter kistleri, kist hidatik, karaciğer apseleri, karaciğer dışı ana safra yolu kistleri, kistik karaciğer tümörleri ile karışabilir.
Karaciğer apseleri amip kaynaklı olabilirler, su ya da gıda yolu ile bulaşırlar. Amipler, bağırsakta yerleşip, damarlar yolu ile karaciğere yerleşir ve apseye yol açarlar. İltihabi karaciğer apseleri, karın içi veya safra yolu iltihabının karaciğere yerleşmesi sonucunda oluşur. Karaciğer apseleri, çoğunlukla ameliyatsız kateter yerleştirilmesi ile boşaltma (drenaj) ve antibiyotik verilmesiyle izale edilir.
PARAZİTLİ KİST HASTALIĞI GIDALARLA BULAŞIYOR
Sebzeleri iyi yıkayın
Köpek dışkısının bulaştığı gıdalar ve bundan bir şekilde etkilenen diğer hayvanlar vasıtasıyla insana geçen Karaciğer Hidatik Kistleri, ölümcül olabiliyor!
Karaciğerin hidatik kistleri, “ekinokoküs granülozus” adlı parazitle oluşur. Kist hidatik hayvandan insana geçen ve ölüme kadar götürebilen ciddi bir hastalıktır. İnsana bulaşmaz ancak, sarılıktan ölümcül alerjik reaksiyonlara kadar birçok sıkıntıyı da beraberinde getirir. Halk arasında “köpek kisti” diye bilinir. Ülkemizde oldukça yaygındır. Ekinokoküs yumurtası, sindirim sisteminde parçalanamadığı ve parazit, yumurta içinde dışkı ile atıldığından köpeklerde hastalık yapmaz.
BULAŞMA ŞEKLİ
Kist hidatiği, insandan insana bulaşmaz ve insan dışkısında bulunmaz. Bir şekilde parazit yumurtası bulaşmış kirli gıdalar, ailedeki diğer kişiler tarafından alınabilir ve dolayısıyla hastalık ailenin değişik fertlerinde de ortaya çıkabilir. Köpek dışkısının ağza alınması veya hava yolu ile insan ve ot yiyicilere bulaşan yumurtalar, mide bağırsak sistemine geçer ve parçalanır. Böylece parazit serbest hale geçip kanla karaciğere ulaşır. Hidatik, % 70-80 oranında karaciğerde görülür. Eğer parazit karaciğerden geçerse, hastalık % 10-15 oranında akciğerlerde, nadir olarak da beyinde görülür. Bütün organlarda yerleşebilir. Nerede olursa olsun, parazitin yerleştiği yerde giderek büyüyen içi basınçlı bir sıvı ile dolu kist oluşur. Vakalarının büyük çoğunluğunda doğuştan kalp hastalıklarına rastlanır.
ETLERİ İYİ PİŞİRİN
Parazit; kurt, çakal, köpek gibi hayvanların bağırsaklarında yaşar. Parazitin yumurtaları bu hayvanların dışkısı ile dışarıya atılır. Parazit, ara konakçı olan koyun ve sığırlara, daha sonra da koyun ve sığır eti yolu ile insana bulaşır. Bu yüzden etleri iyice pişirip tüketmek gerekiyor. İnsanda ise bağırsaktan damar yolu ile karaciğere yerleşirler. Daha sonra bu kistlerin bulunduğu organları kurt, çakal, köpek gibi hayvanların yemesi ile kurtçuklar bu hayvanların bağırsaklarında gelişerek erişkin parazit haline gelir. Parazitin üremesi için böyle bir döngüye ihtiyaç vardır. İnsan bu döngüde zaman zaman bir ara konak vazifesi görür. Hastalık karaciğerde direkt olarak hasar oluşturmaz. Ancak kist büyüdükçe etrafındaki karaciğer dokusunu sıkıştırıp baskı yaparak fonksiyonlarını bozmaya başlar.
OKUYUCULARIMIZA?CEVAPLAR
Babam yavaş yavaş çöküyor korkuyoruz…
Babam 49 yaşında, 1.68 boyunda ve 74 kilo. Günde 2-3 sigara içiyor. Son 6 ay içinde kilo kaybı yok ama yüz ve omuz kısmında çökme var. Kabızlık ve ishal problemi var. Bazı yiyeceklerden kaynaklanıyor, ıspanak gibi yemek yemediğinde çok rahat ettiğini söylüyor. Yemeklerden sonra gaz, karında taşlık hissi, sürekli ihtiyaç hissi şikayetleri ile genel cerrah uzmanına gitti. Karaciğerinde kist, safra kesesinde polip ile lezyon tespit edilince safra kesesinin alınması gerektiği söylendi. Ayrıca aile geçmişinde kolon kanseri vakaları mevcut. Tedirginiz, yardımcı olursanız çok sevinirim. > Rumuz AFM
CEVAP: Kıymetli kardeşim, babanızın her şeyden önce yapması gereken şeyler; – Ciddi manada perhiz yaparak sağlıklı ve dengeli beslenmeli – Az da olsa düzenli ve devamlı hareket halinde olarak kilosunu muhafaza etmeli – Ve sigarayı derhal bırakmalı. Günde 1 tane sigara bile son derece zararlı.
SAFRA KESESİ NE ZAMAN ALINMALI
Sebze ağırlıklı beslenme, hem sindirim, hem de kalp-damar sistemimiz açısından her yönüyle oldukça faydalı. Normalin üzerinde kilosu bulunanlar karaciğer yağlanması ve safra kesesinde çamur, taş oluşturmaya meyillidirler. Safra kesesinde polip denen çıkıntı, kabartı gibi saplı veya sapsız oluşumlar her yaş ve cinste görülebilir. Taş veya çamur durumlarında yegane tedavi metodu, geciktirmeden ameliyatla safra kesesinin alınmasıdır. Polip varlığında ise hemen aldırma yerine, 6 aylık periyotlarla ultrasonografik olarak takip edilmelidir. Eğer büyüme olur veya başka bir komplikasyon gösterirse o zaman cerrahi olarak gereği yapılır. Babanızın bahsettiğiniz şikayetleri, safra kesesindeki polipten kaynaklanmaz. Tedavinizin devamını, genel cerrahi yerine dahiliye uzmanı ile yapın. İnsanoğlu ortalama her 24 saatte bir dışkılama yapması gerekir. 45-50 yaş sonrası bu durum 48 saate uzayabilir, daha uzun sürelerde oluyorsa kabızlık olarak nitelemek gerekir.
KABIZLIĞA KARŞI SULU YEMEK
Burada dikkat edilmesi gereken konu, sulu yemekler tercih edilmeli, sebze ve meyveleri iyi yıkayarak bağırsakları iyi çalıştıran selülozdan zengin kabukları ile yemeli. Portakalın dilimleri üzerindeki beyaz selüloz tabakasını mümkün olduğu kadar bırakarak her gün 1 tane yenmeli. Öncelikle 3 gün kırmızı et ve et ürünlerinden uzak durarak 4. gün “gaitada gizli kan” ve “hemogram” testi yaptırsın. Pozitif çıkar ve demir eksikliği anemisi tespit edilirse hemen gastroskopi ve kolonoskopi yaptırsın. Eğer testler normalse her sene ailevi herhangi bir riskin önceden tespiti için kolonoskopi yaptırması yeterli. Muayene ve tetkikleri normal çıktıktan sonra “kötü hastalık” için tedirgin olmanıza hiç gerek yok. Karaciğerindeki kistin niteliğini belirlemek için bu haftaki konumuzda detaylı bahsettiğimiz tetkiklerle altta yatan sebep belirlenerek takip ve tedavi planlaması yapılır.