“Kadı Beydâvî”
Ölmek, dünya hayatından ayrılmak demektir. Bundan, kabir hayatının yok olması, ruhun da ölmesi anlaşılmaz.
Kadı Beydâvî hazretleri meşhur Tefsîr âlimlerindendir. Asıl adı Abdullah bin Ömer olup, İran’da Beydâ şehrinde doğdu. 685 [m. 1286] senesinde Tebrîz’de vefat etti. “Envârüttenzîl” isimli tefsîr kitabı çok kıymetlidir. Bu tefsîrinde buyuruyor ki:
Zümer sûresi, otuzuncu âyet-i kerîmesinde meâlen, (Sen öleceksin. O kâfirler de ölecekler. Sonra kıyamet günü Rabbinizin huzurunda hesaplaşacaksınız. Senin haklı olduğun, müşriklerin, batıl, bozuk olduğu meydana çıkacak) buyuruldu. Mekke kâfirleri, “Muhammed ölecek, ondan kurtulacağız” diyorlardı. Allahü teâlâ da, “Evet, sen öleceksin. Fakat o müşrikler de elbette ölecekler. Kendileri elbet ölecek olan kimselerin, başkasının ölümünü beklemeleri, açık bir cahilliktir” buyuruyor. Bu âyet-i kerîme, kâfirlerin yanlış yolda olduklarını bildirmek için geldi. Yoksa, Resûlullah efendimiz öldükten sonra, duymaz, ruhsuz toprak olur gibi bir şey bildirmediği gibi, bununla bir ilgisi bile yoktur. Ölmek, dünya hayatından ayrılmak demektir. Bundan, kabir hayatının yok olması, ruhun da ölmesi anlaşılmaz. Zümer sûresinin kırkdördüncü âyet-i kerîmesine gelince, (Kureyş kâfirleri, putların kendilerine şefaat edeceklerini söylüyor. Onlara söyle ki; Allahü teâlânın izni olmadan, hiç kimse şefaat edemez) olarak tefsîr edilmektedir. Putların, heykellerin şefaat edemeyeceklerini bildiren âyet-i kerîmeyi, Resûlullah efendimiz şefâat edemez diye açıklamak çok yanlıştır. Resûlullah efendimize şefaat etmesi için izin verilecek, O da, dilediği mü’minlere şefaat edecektir. Bakara sûresindeki Âyet-el Kürsî’nin tefsîri de böyle olduğunu bildirmektedir. Müddessir sûresinin kırksekizinci âyet-i kerîmesi de, (Şefaat etmelerine izin verilenler, kâfirlere şefaat ederlerse, şefaatleri onlara fayda vermez) demektedir. Bundan anlaşılıyor ki, âyet-i kerîmelerin hepsi, şefaat etmek için, mü’minlere yardım etmek için izin verileceğini, kâfirlere şefaat edilmeyeceğini bildirmektedir.
Kâdî Beydâvî hazretleri, vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki:
Cüneyd-i Bağdâdî hazretlerini vefatından sonra rüyada görüp; “İşin nereye vardı?” dediler. “Ahiret işi, bizim dünyada zannettiğimizden daha zordur” buyurdu.